Βlack Swan (2010)

Δύσκολα μπορεί κανείς να βρεί τις λέξεις εκείνες που μπορούν να περιγράψουν με ακρίβεια το τελευταίο φιλμ του Darren Aronofsky. Αριστουργηματικό? Προβοκατόρικο? Μεγαλόπνοο ή απλά Πολυδιαφημισμένο? Όποια όμως από αυτές και αν χρησιμοποιήσεις, με μία ψύχραιμη εκτίμηση διαπιστώνεις ότι το «Black Swan» είναι σίγουρα η πιό πρωτότυπη και ενδιαφέρουσα ταινία της χρονιάς που πέρασε.

Πρίν μπούμε στην ουσία του έργου, λίγα λογια για την υπόθεση της «Λίμνης των Κύκνων» του αριστουργήματος του Τσαικόφσκυ που γράφτηκε το 1877, το πρώτο μπαλέτο της ιστορίας γραμμένο από κλασσικό μουσουργό (μιάς και μέχρι τότε μπαλέτα έγραφαν αποκλειστικά «συνθέτες μπαλέτου») που αφηγείται την ιστορία του πρίγκηπα Ζίγκφριντ ο οποίος αρνούμενος να παντρευτεί από συμφέρον και όχι από αληθινή αγάπη φεύγει από το κάστρο του πατέρα του και κατευθυνόμενος προς το δάσος συναντά μία ομάδα με κύκνους τους οποίους και κυνηγά. Όταν δε σημαδεύει με το όπλο του έναν από αυτούς και τον ρίχνει στο έδαφος, τότε συνειδητοποιεί ότι αντί για έναν Λευκό Κύκνο έχει μπροστά του μία πανέμορφη κοπέλα, την Οντέτ η οποία του αποκαλύπτει ότι ο κακός μάγος Ρουθπαρτ την έχει καταδικάσει να είναι κύκνος την ημέρα και γυναίκα τη νύχτα. Όταν όμως ο μάγος βλέπει τί συμβαίνει, προσπαθεί να κοροιδέψει τον πρίγκηπα και να τον παντρέψει με την κόρη του την Οντίλ, η οποία έχει πανομοιότυπη μορφή με την Οντέτ και φυσικά στο έργο έχει το ρόλο του Μαύρου Κύκνου. Ο πρίγκηπας ξεγελιέται, όταν όμως καταλαβαίνει το λάθος του πηγαίνει να βρεί το λευκό του κύκνο, και μή βρίσκοντας τον τρόπο να σπάσουν τα μάγια, αυτοκτονούν αγκαλιασμένοι πέφτοντας στη λίμνη, παίρνοντας μαζί τους στο θάνατο και τον ανήμπορο να έχει πλέον κάποια εξουσία πάνω τους μάγο.

Όμοια με το παραμύθι, η ιστορία της ταινίας εκτυλίσεται στην κεντρική σκηνή του Μπαλέτου της Νέας Υόρκης και έχει ώς κύριο θέμα της τη Νίνα (Νάταλι Πόρτμαν), μία χορεύτρια η οποία με την απόσυρση της παλιάς Ντίβας της Σχολής που ακούει στο όνομα Μπέθ (και της οποίας το ρόλο παίζει η «κλεπτομανής» Γουηνόνα Ράιντερ), αναλαμβάνει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο ανέβασμα της νέας παράστασης της εταιρίας, της «Λίμνης των Κύκνων«, ώς Οντέτ με την προυπόθεση όμως ότι θα παίξει και τους δύο ρόλους, δηλαδή και τον «αγνό» Λευκό Κύκνο, αλλά και τον ποτισμένο με μίσος Μαύρο. Ο Τομάς (Βενσάν Κασέλ), διευθυντής της σχολής, παραγωγός, αλλά και σκηνοθέτης της παράστασης, αναλαμβάνει με έναν ιδιαίτερο για την εξέλιξη του έργου τρόπο, το ρόλο τόσο του Ζίγκφριντ όσο και του κακού μάγου Ρούθπαρτ, (έναν ρόλο που μοιράζονται βέβαια ακριβοδίκαια με τη μητέρα της Νίνας Έρικα) σπρώχνοντας έτσι βίαια την πρωταγωνίστρια στα άκρα, με αποτέλεσμα την έναρξη μίας ατέρμονης εσωτερικής διαμάχης η οποία σταδιακά εξελίσσεται σε ανηλεή πόλεμο της νεαρής χορεύτριας με αντίπαλο τον ίδιο της τον εαυτό, στην προσπάθειά της πάντα να ανακαλύψει τον σκοτεινό Μαύρο Κύκνο που κρύβει μέσα της και να μαγέψει τα πλήθη με την ερμηνεία της. Στον αγώνα της αυτό προς την καταξίωση και την κορυφή, οι αντίπαλοι πολλοί. Οι χορεύτριες που την περιβάλουν και εποφθαλμιούν το ρόλο της, με πρώτη και καλύτερη την Λίλυ, την ατίθαση χορεύτρια που έρχεται για να αναλάβει το ρόλο της αντικαταστάτριάς της, η μητέρα της η οποία προβάλει πάνω της όλα της τα όνειρα και τις ανεκπλήρωτες φιλοδοξίες, και τέλος το ατροφικό εγώ της το οποίο μάχεται να διατηρήσει τη «Λευκή» του υπόσταση που με βία νοιώθει να του στερούν.

Πολλοί μπορεί να θεωρήσουν ότι ο Αronovsky, το νέο αγαπημένο παιδί του Χόλυγουντ, είναι πλέον ένας σκηνοθέτης ο οποίος δε μπορεί να ελέγξει τις εμμονές του. Και η αλήθεια έιναι ότι έχει αρκετές. Οι συνεχόμενες εικόνες καταχρήσεων οι οποίες γιγαντώθηκαν όταν προβλήθηκαν κινηματογραφικά, είναι σίγουρα αυτές που δε μπορούν να ξεκολλήσουν από το μυαλό μας γυρίζοντας το βλέμμα μας πίσω στις προηγούμενες σκηνοθετικές του απόπειρες όπως το πρωτοποριακό «The Pi» αλλά και το αριστουργηματικό «Requiem for a Dream«. Η εποχή όμως αυτής της εμμονής τελείωσε. Τέρμα τα ατελείωτα πλάνα από «ουσίες» και κάθε είδους χρήστες να καταστρέφουν τα σώματα και τις ψυχές τους, μιάς και η εμμονή του στο «Black Swan» (ελπίζω σιγά σιγά να την ξεπεράσει και αυτή…) είναι το Σεξ. Και σίγουρα αρκετοί είναι αυτοί που θα δυσανασχετήσουν τη στιγμή που η Νινα στο μεγαλύτερο μέρος του έργου αναζητά τη σκοτεινή της υπόσταση αποκλειστικά σε αυτό, ειδικά αν αυτοί δουν την ταινία στους κινηματογράφους παρέα με τους γονείς τους ή ακόμα χειρότερο σε πρώτο ραντεβού (αν και δεν ξέρεις ποτέ… ;)). Και παρά το γεγονός ότι μία συγκεκριμένη σκηνή θεωρώ πως παίχτηκε δύο φορές (και αναφέρομαι στη σκηνή στο κρεββάτι και μετά στη μπανιέρα) χωρίς να προσφέρει κάτι ουσιαστικό η επανάληψή της στη εξέλιξη της υπόθεσης, νομίζω ότι τελικά το σκηνοθετικό αποτέλεσμα δεν αδικείται ούτε επηρεάζεται από το συγκεκριμένο ανούσιο και ατυχές «κόλλημα», και είναι κάτι το μοναδικό. Συνεπικουρούμενος στο μέγιστο βαθμό από το κορυφαίο συνθετικά soundtrack του ισόβιού του συνεργάτη Clint Mansell (ο οποίος έχει γράψει κ το soundtrack του «Ρεμβιεμ για ένα Όνειρο» οπότε δε χρειάζεται νομίζω περαιτέρω συστάσεις) και το οποίο είναι η εκτέλεση της αυθεντικής «Λίμνης των Κύκνων» αλλά ανάποδα (!), ο Αρονόφσκυ σε παρασύρει από την αρχή σε μία ιστορία που εξελίσεται μεθυστικά σε ρυθμούς που δε σου αφήνουν το περιθώριο να σταματήσεις να σκέφτεσαι τί τελικά θα γίνει στο φινάλε της ταινίας. Και ειλικρινά δε θέλω να δώσω κάποιο Spoiler για τον τρόπο που κλείνει το «Black Swan», πρέπει όμως να είναι το καλύτερο κ πλέον αγωνιώδες φινάλε σε ταινία για τη χρονιά που μας πέρασε.

Για την ερμηνεία της Νάταλι Πόρτμαν, η οποία έχασε 10 κιλά για να μοιάζει περισσότερο με μπαλαρίνα, τα λόγια είναι περιττά μιας και είναι τόσο σαγηνευτική, σε σημείο που η ταύτισή της με το ρόλο προκαλεί θαυμασμό. Και ακόμα και αν σε ολόκληρο το έργο ντουμπλάρεται από επαγγελματία μπαλαρίνα (και συγκεκριμενα τη Σάρα Λέην, σολίστ του American Ballet Theater), η ερμηνεία της σε μαγνητίζει, αλλά και σε τρομάζει ταυτόχρονα, δείχνοντας πόσο τεράστια βήματα μπροστά έχει κάνει, από την αθώα Ματίλντα του «Leon» αλλά και τη ανυπότακτη επαναστάτρια Άιβι του «V for Vendetta«. Tα τελευταία δε 20 λεπτά της ταινίας, όπου η ερμηνεία της κυριολεκτικά κόβει την ανάσα, νομίζω θα αποδειχτούν από μόνα τους αρκετά να της χαρίσουν το Όσκαρ Α’ Γυναικείου Ρόλου. Ο Βενσάν Κασέλ κρίνεται απλά επαρκής στο ρόλο του δασκάλου, μέντορα χορογράφου (έχει παντρευτεί τη Μόνικα Μπελούτσι, ας μην τα θέλει και ΟΛΑ σε αυτή τη ζωή!), εξαιρετική όμως είναι η άγνωστη έως τώρα σε μένα Mila Kunis στο ρόλο της Λίλυ, της χορεύτριας που θέλει να γίνει πρωταγωνίστρια στο ρόλο της πρωταγωνίστριας, η οποία ερμηνεύει το ρόλο ενός επαναστατικού και διχαστικού πνεύματος, και η οποία παίρνει από το χέρι τη Νίνα και την οδηγεί στα πιό σκοτεινά μονοπάτια της ύπαρξης της με τελικό αποτέλεσμα την σύγκρουση με τη μητέρα της και το ουσιαστικό κόψιμο του ομφάλιου λώρου με ότι τη συνέδεε με παλιό συντηριτικό εαυτό της, πρίν την ανάληψη του ρόλου της ώς «Βασίλισσα των Κύκνων«.

ΣΤΙΓΜΗ ΟΣΚΑΡ: Σίγουρα το τέλος της ταινίας είναι ότι καλύτερο έχω να θυμάμαι από το κινηματογραφικό 2010. Το ίδιο ισχύει και για τη μουσική επένδυση της ταινίας, αν κ το soundtrack του Mansell κόπηκε από τη διεκδίκηση των Όσκαρ μιας και δεν είναι πρωτότυπο αλλά «πατάει» στις μουσικές νορμες του Τσαικόφσκυ.

ΣΤΙΓΜΗ ΧΡΥΣΟΥ ΒΑΤΟΜΟΥΡΟΥ: Ο χαρακτήρας της Γουινόνα Ράιντερ θα μπορούσε να εξελιχθεί λίγο περισσότερο και να μειωθούν οι σκηνές της Νίνα μπροστά στους καθρέφτες (η έκφραση του προσώπου της πολλές φορές επαναλαμβάνεται και αυτό είναι κάτι που σου μένει στο τέλος).

ΜΟVIE TRIVIA: Ξέρατε ότι για το ρόλο της Νίνα είχε κάνει audition η Blake Lively (a.k.a. «xoxo Gossip Girl»)? Εννοείται έφυγε από τη σκηνή με τις κλωτσιές…

Επίσης να σημειώσουμε ότι η πρώτη παρουσίαση της αυθεντικής «Λίμνης των Κύκνων» από τα μπαλέτα Μπολσόι το 1879, στέφθηκε με παταγώδη αποτυχία (!) για να έχουμε το έργο στη σημερινή του μορφή (με τις διάσημες «32 συνεχόμενες πιρουέτες» του Μαύρου Κύκνου!) να παρουσιάζεται στην Αγία Πετρούπολη το 1895, ένα χρόνο μετά το θάνατο του δημιουργού του ο οποίος δεν το είδε ποτέ να θριαμβεύει!

ΔΕΙΤΕ ΤΗ: Είναι στις 5 καλύτερες ταινιές της χρονιάς και αν κ κάπως σκληρή σε εικόνες και βίαια σε ανάπτυξη, αξίζει κάθε δευτερόλεπτο αγωνίας. Ναι, όπως καταλάβατε, δηλώνω ενθουσιώδης και ισόβιος θιασώτης του συνολικού έργου του Αρονόφσκυ! (εκτός από το «Wrestler» που ξετρέλανε κόσμο, αλλά εμένα δε μου άρεσε καθόλου…)

Rating: 9 αστεράκια στα 10. «It was Perfect».